Gizartea >
Teknologia
berriei euskaraz irakasten laguntzeko jaio da Hizking 21
egitasmoa
·HIZKUNTZA
INGENIARITZA XXI. MENDEAREN ATEAN | informazio eta komunikazio
teknologiekin euskaraz ondo komunikatzera irits gaitezen
beharrezkoak diren tresnak sortuko ditu proiektuak 2005a
ARTE
Informazio eta Komunikazio
Teknologiek euskaraz ikasi beharra dute. Euskal gizarteak, oro har,
eta euskal zientzia, teknologia edo enpresa alorrek hala eskatzen
dute. Heldu da unea. Ordenagailuek euskaraz komunikatzen diegun
edozer ondo ulertzeko eta tratatzeko gai izan beharko dute. Baita
etxetresna elektronikoek edo bestelako makina berriek ere. «Hizking
21: Hizkuntza Ingeniaritza XXI. Mendearen Atean» egitasmoa etorkizun
hurbilean helburu horiek lortzeko ari da lanean, euskarazko
aplikazioak posible egingo dituzten tresnak, baliabideak eta
aurreaplikazioak sortuz.
DONOSTIA Teknologia berriek eskaintzen dizkiguten
aukerak geroz eta harrigarriagoak dira. Eta handiagoa euskara erabil
dezaten egiten diegun eskaera. Gure ordenagailuak gutun bat
diktatzeko aukera ematen badigu, euskaraz diktatzeko aukera ere izan
nahiko dugu. Erakunde ofizial baten egoitzara telefonoz deitu eta
makina batek erantzuten badigu, euskaraz azaldu nahiko diogu
zertarako deitzen dugun eta, era berean, euskaraz erantzungo digun
ahotsa entzun nahiko dugu. Behar horiek eta antzeko beste hainbeste
asetzeak Informazio eta Komunikazio Teknologiei euskaraz irakastea
eskatzen du. Gizakiari hizkuntza berri bat menperatzea gogorra
gertatzen bazaio, makinei ere ez zaie erraza egiten. Hiztegia,
ortografia, gramatika, semantika, ahoskera, euskalkiak... Gure
hizkuntzaren altxor guztiak barnerarazi beharko zaizkie
euskaldunekin ondo komunikatzera irits daitezen.
Hizkuntza ingeniaritzaren bide luze horretan aurrerapen handia
lortzeko asmoz jaio da "Hizking 21: Hizkuntza Ingeniaritza XXI.
Mendearen Atean" egitasmoa. Elhuyar Fundazioa, Euskal Herriko
Unibertsitateko Ixa eta Aholab taldeak, eta Vicomtech eta Robotiker
zentro teknologikoak elkartu dira proiektu horren inguruan.
Euskaraz arituko diren prozesatze automatikorako sistemak
eraikitzeko beharrezkoak diren tresnak, baliabideak eta
aurreaplikazioak sortzea du Hizking 21ek helburu nagusi. Testuaren
gramatika zuzentzaile bat edo desanbiguatzaile fonetiko bat dira,
adibidez, aurreaplikazioak. Prototipo horiek hainbat eremutara
egokituko dira gero. Esate baterako, informazio orokorrera,
ofimatikara, komunikaziora, testuen zuzenketara, testuen
itzulpenetara, testu-hizketaren itzulpenetara, grabazioak
transkribatzera, ahozko mezuen kudeaketara, domotikara edo kontrol
sistemetara.
Gaur egun, hizkuntzarekin lan egiten duten tresna informatiko
asko ingelesez daude, beste batzuk gaztelaniazkoak dira, eta
frantsesez sortutakoak ere badira. Euskaraz arlo horretan orain arte
sortutako tresnak oso gutxi dira, horregatik, Hizking 21en erronka
handia da. Izan ere, hiru urteren ondoren ingelesak 2002an zuen
maila bera lortu nahi baita euskararentzat, Informazioaren
Gizartearen komunikazio hizkuntza moduan. Hori dela-eta, «euskaraz
bizitzeko asmoa egia bihurtuko bada, guztion eguneroko bizitzan hain
arrunt erabiltzen ditugun mota guztietako tresnatan eta sistematan
txertatu beharko da», proiektuaren bultzatzaileek adierazi duten
moduan.
Hizking 21 proiektuak Hizkuntz Teknologien Bikaintasun Sarea
sortu nahi du Euskal Herrian, eta hori munduan aitzindari bilaka
daitekeela uste du. «Edozein erkidego lingustiko eta kulturalek
erabil litzakeen tresna, aplikazio eta produktuak bertan gara
litezke. Euskal Herria erkidego eleanitza denez, bertan pilatzen den
eskarmentua baliatzea da gure asmoa, bai eta euskarak dakarren
konplexutasuna ere, zeinak beste hizkuntzetarako aproba banku ezin
hoberena egin lezakeen», azaldu dute asmoaren arduradunek.
Zeinek jan du zein? Katuak sagua, ala saguak katua?
Gure hizkuntza ondo uler dezaten lortzeko, tresna informatikoei
euskararen alor guztietako tresnak eman behar dizkiegu. Hiztegiaren
gaineko aplikazioak, zuzentzaile ortografikoak, gramatikalak...
Testu batean anbiguotasun bat aurkezten zaionean, desanbiguatzaileak
erabiliko ditu ordenagailuak esanahia ulertzeko. Zer da "pilotari"?
Pilota jokalaria ala pilota izenaren datiboa? Makinak bi esanahiak
ezagutu eta testuinguruaren arabera erabakiko du. Eta «katuak jan
ditu xaguak» esaten badugu? Nor da subjektua? 'Katuak' ala 'saguak'?
Guk badakigu saguek ez dutela katurik jaten eta makinari irakatsi
behar diogu aurretik. -
|
